Centrum
Harmęże - historia wsi
Średniowieczne początki i rozwój
Pierwsza wzmianka o Harmężach pochodzi z 1368 roku, jest notowana w „Statucie solnym” Kazimierza Wielkiego. Wieś należała wówczas do Księstwa Oświęcimskiego, a od połowy XV wieku – już jako część Korony Królestwa Polskiego – znajdowała się pod zwierzchnictwem królów polskich. Leżąc w Kotlinie Oświęcimskiej, nad Wisłą, pełniła rolę przystanku na szlaku transregionalnym (np. tranzyt soli), co potwierdza istnienie tam w XVI wieku mostu granicznego.
Z biegiem wieków Harmęże stały się wsią rolniczo-rybacką, liczebność mieszkańców w XIX wieku wynosiła około 360 osób – zazwyczaj wyznania katolickiego.
Czas zaborów i gospodarczy rozwój
Po I rozbiorze Polski (1772) wieś znalazła się w granicach austriackiej Galicji. W XIX wieku przeprowadzono regulację koryta Wisły (około roku 1913), co wpłynęło na rozwój lokalnej gospodarki oraz zabezpieczenie przed powodziami.
Pod koniec XIX i na początku XX wieku Harmęże nadal żyły głównie z rolnictwa i rybactwa. Ostatnimi właścicielami dóbr byli przedstawiciele rodu Zwillingów, którzy rozwijali tu gospodarstwo rybne.
Tragiczny czas wojny – wysiedlenia i obóz
Wiosną 1941 roku hitlerowcy przystąpili do brutalnej akcji wysiedleńczej – mieszkańców wywieziono, a na ich miejsce utworzono podobóz gospodarczy Auschwitz-Harmense. Obejmował fermy drobiowe, królicze i obiekty stawowe, które zasilano prochami ludzkimi z krematoriów Auschwitz-Birkenau. To jest jeden z najbardziej tragicznych fragmentów historii Harmęż – grzebienie dziecięcych ciał, praca więźniów w tych stawach i brutalne warunki wyjaśniają powagę tego miejsca.
Odbudowa i transformacja powojenna
Po wojnie mieszkańcy stopniowo wrócili, adaptując dawne obozowe budynki (np. kurniki) na mieszkania. W odbudowanym dworze powstała szkoła podstawowa (dzisiaj im. św. Maksymiliana Kolbego). Wieś rozwijała się spokojnie: powstawały nowe domy, powoli odradzało się życie społeczno-kulturalne mieszkańców.
Franciszkanie i nowe powołanie Harmęż
W latach 1987–1990 do Harmęż przybyli franciszkanie (Prowincja św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię), którzy wraz z Misjonarkami Niepokalanej podjęli się tworzenia nowej parafii i duchowego centrum życia religijnego.
W 1990 roku powstała parafia pw. Matki Bożej Niepokalanej, a w jej sercu zaczęło się kształtować Centrum św. Maksymiliana – jako wotum pamięci i duchowej odpowiedzi na mrok Auschwitz.
Krok po kroku, wspólnym wysiłkiem zakonników i świeckich, miejsce to stawało się przestrzenią modlitwy, formacji i głębokiego świadectwa wiary.
Harmęże dziś – wrażliwość, natura, pamięć
Obecnie Harmęże to wieś z ok. 160 domami, położona w malowniczej Kotlinie Oświęcimskiej nad Wisłą i stawami rybnymi. Przyroda – w tym liczne grążele i ptaki wodne – zachęca do spacerów i refleksji. W cieniu tej natury działa parafia pw. Matki Bożej Niepokalanej, szkoła, lokalne inicjatywy oraz franciszkańskie Centrum. Wieś staje się symbolem odrodzenia, które – mimo tragicznej przeszłości – z nadzieją spogląda w przyszłość.
